به نام خدا

مناجات علی ( ع )

یک وقت هم سراغ علی ( ع ) می‏روید ، هنگامی که از کار مردم فارغ شده‏
است . اوست و خدای خودش ، اوست و خلوتش ، اوست و راز و نیازهای‏
عاشقانه و عابدانه‏اش . ( 1 ) باز هم خوشبختانه در نهج‏البلاغه است ، آنجا
که می‏گوید : « اللهم انک انس الانسین لاولیائک » خدایا تو از هر انیسی‏
برای اولیاء خودت انیستر هستی ، یعنی با هیچ انیسی مانند تو انس‏
نمی‏گیرم ، انیس من توئی . وقتی با هر که غیر از تو هستیم ، با انیسی‏
نیستم ، تنها هستم ، فقط وقتی با تو هستم حس می‏کنم که با کسی هستم « و
احضرهم بالکفایة للمتوکلین علیک » کسانی که به تو اعتماد کنند ، می‏بینند
از هر کس دیگر حاضرتری ، برای اینکه به سراغ کسانی که به تو اعتماد
می‏کنند ، می‏روی « تشاهدهم فی »

بوده است کنار بگذاریم ، تا دین دچار این بیماری گرایش یک جانبه نشود.
ارزش عبادت را هرگز کم نگیریم .
در لحظات آخر که امام صادق ( ع ) در حال رفتن بودند ، دستور دادند همه‏
خویشان نزدیک را جمع کردند . [ سپس ] چشمهایشان را برای آخرین بار باز
کردند و یک جمله گفتند و رفتند . جمله این بود که : « لن تنال شفاعتنا
مستخفا بالصلوش » ( 1 ) شفاعت ما شامل کسی که نماز را کوچک بشمارد ،
نمی‏شود .

به نام خدا

مروت علی ( ع )

لشکر معاویه و لشکر علی ( ع ) ، در جائی که کنار فرات‏
بوده است ، به یکدیگر نزدیک می‏شوند . معاویه دستور می‏دهد یارانش پیش‏
دستی کنند و قبل از

به نام خدا

روشنفکری " عمری "

بعضی می‏گویند نماز خواندن یعنی چه ؟ ! عبادت یعنی چه ؟ ! اینها مال‏
پیرزنها است ، انسان باید اجتماعی باشد . این حرفها یک نوع روشنفکری‏
است اما " روشنفکری عمری " .
شنیده‏اید که عمر ، " حی علی خیر العمل " را از اذان برداشت ، چرا ؟
به خاطر یک روشنفکری‏ئی که پیش خود کرد ، ولی در واقع یک اشتباه بزرگ‏
[ مرتکب شد ] . زمان او [ دوران اوج ] فتوحات اسلامی و مجاهده اسلامی بود
و سربازها خیل خیل به جنگ دشمن می‏رفتند و با عده کم ، دشمن قوی را به‏
زانو درمی‏آوردند . عده همه مسلمانان پنجاه ، شصت هزار بیشتر نیست و با
دو امپراطوری بزرگ ایران و روم که هر کدام با سپاههای چند صدهزاری به‏
جنگ

می‏دارد . اگر دیدی نماز می‏خوانی و در عین حال معصیت می‏کنی ، بدان که‏
نمازت نماز نیست . پس نمازت را درست کن . نماز ، تو را به همه‏
ارزشهای دیگر می‏رساند به شرط اینکه نمازت واقعا نماز باشد .
همه درسها را باید از علی ( ع ) یاد بگیریم . علی ( ع ) مجمع تمام‏
ارزشهای اسلامی است و نهج‏البلاغه سخن اوست ، کتابی که انسان به هر جای آن‏
[ مراجعه کند ] کانه منطقی دیگر می‏بیند ، یعنی یک انسان دیگری ، غیر از
انسانی که در جای دیگر این کتاب حرف می‏زند ، می‏بیند . در هر جائی ، علی‏
( ع ) یک شخصیت است [ به این معنا که ] شخصیتی است جامع همه ارزشهای‏
انسانی . یک جا منطقش ، منطق حماسه است ، گوئی پس از دوره کودکی ،
وارد نظام شده و دوره سربازی و بعد درجات نظامی را طی کرده و یک‏
فرمانده شده است ، و غیر از مسائل فرماندهی چیز دیگری نمی‏داند ، روحی‏
است مملو از حماسه نظامی . در جای دیگر سراغ همین علی می‏رویم ، او را
عارفی می‏بینیم که گوئی جز راز و نیاز عاشقانه چیز دیگری را متوجه نیست .

به نام خدا

نمونه‏ای از تاریخ اسلام

اصحاب رسول خدا در چه وضع و حالی بودند ؟ حدیث معروف کافی  -
که مولوی آن را به شعر درآورده است - واقعا عجیب است . این حدیث را
شیعه و سنی  هر دو روایت کرده‏اند : روزی پیغمبر اکرم ( ص ) در
وقت بین‏الطلوعین سراغ " اصحاب صفه " رفت ( پیامبر ، زیاد سراغ‏
اصحاب صفه می‏رفت ) . در این میان ، چشمش به جوانی افتاد . دید این‏
جوان یک حالت غیرعادی دارد : دارد تلوتلو می‏خورد ، چشمهایش به کاسه سر
فرو رفته است و رنگش ، رنگ عادی نیست . جلو رفت و فرمود : « کیف‏
اصبحت ؟ » [ چگونه صبح کرده‏ای ] ؟ عرض کرد اصبحت موقنا یا رسول الله‏
در حالی صبح کرده‏ام که اهل یقینم ، یعنی آنچه تو با زبان خودت از راه‏
گوش به ما گفته‏ای ، من اکنون از راه بصیرت می‏بینم . پیغمبر می‏خواست‏
یک مقدار حرف از او بکشد ، فرمود : هر چیزی علامتی دارد ، تو که ادعا
می‏کنی اهل یقین هستی ، علامت یقین تو چیست ؟ « ما علامة یقینک ؟ » عرض‏
کرد : ان یقینی یا رسول الله هو الذی احزننی و اسهر لیلی و اظما هواجری‏
علامت یقین من این است که روزها مرا تشنه می‏دارد و شبها مرا بی‏خواب ،
یعنی این روزه‏های روز و شب زنده‏داریها ، علامت یقین است . یقین من‏
نمی‏گذارد که شب سر به بستر بگذارم ، یقین من

ای اهل ایمان ! از نماز استمداد کنید و از صبر که مفسرین گفته‏اند ، مقصود
، روزه است یا لااقل روزه یکی از اقسام صبر است از اینها استمداد کنید !
مدد بگیرید ! چه مددی است که می‏توانیم از نماز بگیریم ؟ چه مددی است که‏
از عبادت خدا و خداپرستی می‏توانیم بگیریم ؟ همین [ عبادت خدا ] مدد
است ، اصلا هر مددی را از اینجا می‏شود گرفت . اگر شما می‏خواهید در
اجتماع ، یک مسلمان واقعی باشید و می‏خواهید یک مجاهد نیرومند باشید ،
باید نماز خوان خالص و مخلصی باشید . . .  .

به نام خدا

لزوم همراه بودن گرایشهای برونی و درونی

ما هنوز در منزل اول از بحث خودمان هستیم . امشب ، شب بیست و یکم‏
ماه مبارک‏رمضان و شب اول از دهه آخر این ماه است . وقتی دهه آخر ماه‏
مبارک رمضان می‏رسید ، پیغمبر اکرم دستور می‏داد رختخوابش را به طور کلی‏
ببندند و فقط در ماه شوال باز کنند ، یعنی پیغمبر در این دهه هیچ شبی‏
نمی‏خوابید . این شبها ، شب عبادت

به نام خدا

سیر انسان کامل از نظر عرفا

چقدر عرفا عالی و زیبا می‏گویند ، وقتی سیر انسان کامل را مشخص می‏کنند
. می‏گویند : سیر انسان کامل در چهار سفر رخ می‏دهد :
. 1 سفر انسان از خود به خدا .
. 2 سفر انسان همراه خدا در خدا ( یعنی شناخت خدا ) .
. 3 سفر انسان همراه خدا نه به تنهایی به خلق خدا .
. 4 سفر انسان همراه خدا در میان خلق خدا برای نجات خلق خدا .
دیگر بهتر از این نمی‏شود سخن گفت . [ اولین سفر ] سفر انسان به سوی‏
خداست ، تا انسان از خدا جداست همه حرفها پوچ است . وقتی که به ذکر
خدا رسید و خدا را شناخت و خودش را به خدا نزدیک احساس کرد و خدا را
با خود احساس کرد ، همراه خدا

به نام خدا

انسان ، طالب کمال مطلق

نکته‏ای را می‏گویند و آن این است : " انسان همیشه طالب آن چیزی است‏
که ندارد " و این خیلی عجیب است . هر چیزی را تا ندارد خواهان اوست ،
وقتی همان چیز را دارا شد ، دلزدگی برایش پیدا می‏شود ، چرا ؟ این یک‏
امر غیر منطقی است که در طبیعت یک موجود ، میل به چیزی وجود داشته‏
باشد ولی وقتی به آن برسد ، خواهان آن نباشد و آن را از خود طرد کند .
شخصی می‏گفت : در یکی از موزه‏های خارجی که مشغول تماشا بودم ، مجسمه‏
یک زن جوا ن بسیار زیبایی را دیدم که روی یک تختخواب خوابیده است و
جوان بسیار زیبائی که یک پایش روی تخت و پای دیگرش روی زمین بود و
رویش را برگردانده بود ، مثل کسی که دارد فرار می‏کند . می‏گفت : وقتی من‏
این را دیدم ، معنایش را نفهمیدم که آن پیکرتراش از تراشیدن این دو
پیکر پیکرهای زن و مرد جوان ، آن هم نه در حال معاشقه بلکه در حال گریز
مرد جوان از زن چه مقصودی داشته است . از افرادی که وارد بودند توضیح‏
خواستم ، گفتند : این تجسم فکر معروف افلاطون است که می‏گوید انسان هر
معشوقی که دارد ، ابتدا با یک جذبه و عشق و ولع فراوان به سوی او می‏رود
ولی همین که به وصال رسید ، " عشق " در آنجا دفن می‏شود ، وصال ، مدفن‏
عشق است و آغاز دلزدگی و تنفر و فرار .
چرا اینطور است ؟ این مسأله یک امر غیرطبیعی و غیرمنطقی به نظر می‏رسد ، اما آنهایی که دقیقتر در این مسئله فکر کرده‏اند ، آن را
حل کرده‏اند ، گفته‏اند : مسئله این است که انسان آنچنان موجودی است که‏
نمی‏تواند عاشق محدود باشد ، نمی‏تواند عاشق فانی باشد ، نمی‏تواند عاشق‏
شیئی باشد که به زمان و مکان محدود است ، انسان عاشق کمال مطلق است و
عاشق هیچ چیز دیگری نیست ، یعنی عاشق ذات حق است ، عاشق خداست . همان‏
کسی که منکر خداست ، عاشق خداست ، حتی منکرین خدا که به خدا فحش‏
می‏دهند ، نمی‏دانند که در عمق فطرت خود ، عاشق کمال مطلقند ولی راه را گم‏
کرده‏اند ، معشوق را گم کرده‏اند .
محی‏الدین عربی می‏گوید : ما احب احد غیر خالقه هیچ انسانی غیر از خدای‏
خودش را دوست نداشته است و هنوز در دنیا یک نفر پیدا نشده که غیر خدا
را دوست داشته باشد . ولکنه تعالی احتجب تحت اسم زینب وسعاد وهند و
غیر ذلک لکن خدای متعال در زیر این نامها پنهان شده است ( 1 ) . [ مثلا
] مجنون خیال می‏کند که عاشق لیلی است ، او از عمق فطرت و وجدان خودش‏
بی‏خبر است . لهذا محی‏ا لدین می‏گوید : پیغمبران نیامده‏اند که عشق خدا و
عبادت خدا را به بندگان یاد دهند [ چون ] این ، فطری هر انسانی است‏
بلکه آمده‏اند که راههای کج و راست را نشان دهند ، آمده‏اند بگویند ای‏
انسان ! تو عاشق کمال مطلقی ، خیال می‏کنی که پول برای تو کمال مطلق است‏
، خیال می‏کنی که جاه برای تو کمال مطلق است ، خیال می‏کنی که زن برای تو
کمال مطلق است ، تو چیزی غیر از کمال

دیگری می‏گوید : " انسان " و سومی می‏گوید : " خدا و انسان " ، ولی من‏
کسی را ندیدم که بگوید : خدا و انسان از یکدیگر جدا نیست ، تا خدا نباشد
انسان هم نیست . تا آن درد خدایی را که در انسان است ، نشناسیم و تا
انسان به سوی خدا نرود ، درد انسانی او هم به جایی نخواهد رسید .
انسانیت ، درد خداست ، درد انسان از درد خدا [ داشتن ] است .

به نام خدا

درد خداجوئی در انسان

بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین ، باری الخلائق أجمعین ، والصلوش والسلام علی‏ عبدالله ورسوله ، و حبیبه و صفیه ، و حافظ سره و مبلغ رسالاته ، سیدنا و نبینا و مولانا أبی القاسم محمد واله الطیبین الطاهرین المعصومین‏ اعوذ بالله من الشیطان الرجیم " « و استعینوا بالصبر و الصلوش و انها لکبیرش الا علی الخاشعین »" ( 1 ) . انسان همیشه خودش برای خودش دروازه معنویت ( 2 ) بوده است . مقصود از این که می‏گوئیم انسان همیشه برای خودش دروازه معنویت بوده و از دروازه وجودش عالم معنی را دیده و کشف کرده است ، این است که در [ نفس ] انسان چیزهائی وجود دارد که حساب آنها با حساب عالم ماده جور در نمی‏آید . نه تنها علمای " معرفةالنفس " و " معرفة الروح " قدیم ، بلکه بسیاری از علمای

معرفةالنفس جدید هم به این مطلب اعتراف دارند که در انسان ، چیزهائی‏ یافت می‏شود که با حسابهای مادی این دنیا قابل توجیه نیست و نشان می‏دهد که حساب دیگری در کار است . سخنی دارد پیغمبر اکرم ( ص ) که می‏فرماید : « من عرف نفسه فقد عرف‏ ربه » هر کسی خودش را بشناسد ، خدا را می‏شناسد . قرآن کریم برای انسان در مقابل همه اشیاء عالم ، به طور کلی حساب‏ جداگانه و مستقلی باز کرده است ، می‏فرماید : " « سنریهم ایاتنا فی‏ الافاق و فی انفسهم »" ( 1 ) ما نشانه‏های خود را در آفاق عالم یعنی در عالم طبیعت ارائه می‏دهیم و در نفوس خود مردم . قرآن ، [ نفوس مردم را ] با حساب جداگانه‏ای بیان کرده است و همین آیه سبب شده است که در ادبیات ما ، اصطلاح مخصوص " آفاق " و " انفس " را پیدا کند . می‏گویند : " مسائل آفاقی " و " مسائل انفسی " . ممکن است بگوئید که آن چیزهائی که در نفس انسان موجود است و با حسابهای مادی قابل توجیه نیست ، چیست ؟ باید گفت که این داستان درازی‏ دارد و من نمی‏خوا هم وارد این مطلب شوم .

به نام خدا

درد مطلوب

حال از شما می‏پرسم آیا بهتر است آدم ، لخت باشد ،

به نام خدا

نظر اسلام

آیا از نظر معیارهای اسلامی ، انسان کسی است که درد دیگران را داشته‏
باشد ؟ یا کسی است که فقط درد خدا را داشته باشد ؟ از نظر معیارهای‏
اسلامی ، انسان کسی است که درد خدا را داشته باشد و چون درد خدا را دارد
، درد انسانهای دیگر را هم دارد .
ببینید قرآن [ درباره درد دیگران داشتن ] چگونه سخن می‏گوید . قرآن راجع‏
به پیغمبر اکرم ( ص ) می‏فرماید : " « فلعلک باخع نفسک علی اثارهم ان‏
لم یؤمنوا بهذا الحدیث اسفا »" ( 1 ) پیغمبر آنچنان برای هدایت و
سعادت مردم ونجات آنان از اسارتها و گرفتاریهای دنیا و آخرت حریص‏
است که می‏خواهد خود را هلاک کند . خطاب می‏رسد که چه خبر است ؟ مثل‏
اینکه تو می‏خواهی خودت را به خاطر مردم تلف کنی . " « طه 0 ما انزلنا
علیک القران لتشقی 0 الا تذکرش لمن یخشی »" ( 2 ) .
در آیه‏ای دیگر می‏فرماید : " « لقد جائکم رسول من انفسکم عزیز علیه ما
عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رئوف رحیم » " ( 2 ) . ببینید تعبیر قرآن‏
چقدر عجیب و عالی است : مردم ! پیامبری از میان شما و از جنس شما برای‏
شما آمده است ، اولین خصوصیتش این است که « عزیز علیه ما عنتم » (
عنت یعنی مشقت ، رنج ، ناراحتی ) رنجهای شما بر او ناگوار است و او
درد شما را دارد . پس مسلمان کیست ؟ مسلمان کسی است که هم درد خدا را
داشته باشد و هم درد خلق خدا را . « حریص علیکم »قرآن تعبیر " حریص‏
" را بکار برده است . گاهی بعضی پدرها که می‏خواهند بچه‏هایشان ملا بشوند
، آنقدر [ در این خواسته ] افراط می‏ورزند که می‏گویند فلان‏کس حریص است‏
به اینکه بچه‏اش باسواد بشود ، مثل آدمی که حریص مال دنیاست ، درست‏
مثل آدمی که پول پرست و حریص جمع آوری پول است ، پیغمبر حریص نجات‏
مردم است ، حریص بهبود بخشیدن به دردهای مردم است . این می‏شود درد خلق‏
داشتن .
مگر خود علی ( ع ) این تعبیر را نمی‏کند ؟ مگر تعبیر " درد " مال خود
او نیست ؟
داستان معروفی است که مکرر شنیده‏اید : در بصره ، عثمان بن حنیف در
یک مجلس میهمانی شرکت کرده است . در آن مجلس میهمانی چه خبر بوده‏
است ؟ العیاذبالله مشروب بوده ؟ نه . قمار بوده ؟ نه . فسق و فجوری‏
بوده ؟ نه . پس چه بوده ؟ گناه عثمان بن حنیف این بوده که در یک مجلس‏
صد درصد اشرافی شرکت کرده ،