به نام خدا

کذب‏

در بیان کذب؛ نعوذ باللّه. فرمود در آل عمران: ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ‏ 284 و در نحل: إِنَّما یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ‏. 285 و شیخ استاد، شیخ مرتضى (قدس سره) در متاجر احادیثى نقل کرده بعضى را ذکر کنیم؛ منها: انّ اللّه جعل للشّر اقفالا و جعل مفاتیح تلک الاقفال الشّراب و الکذب شرّ من الشّراب: 286 به درستى که از براى شر قفلهاست و کلید این قفلها شراب است و دروغ بدتر از شراب است. و عن الخاتم: الا اخبرکم باکبر الکبائر الاشراک باللّه و عقوق الوالدین و قول الزّور اى الکذب. 287 و عنه (ص): انّ المؤمن اذا کذب بغیر عذر لعنه سبعون الف ملک و خرج من قلبه نتن حتّى یبلغ العرش و کتب اللّه علیه بتلک الکذبة سبعین زنیة اهونها کمن یزنى مع امّه. 288 و عن العسکرىّ (ع) جعلت الخبائث کلّها فى بیت و جعل مفتاحها الکذب: 289 پیغمبر (ص) فرمود خبر ندهم شما را به بزرگترین گناهان کبیره؟ آن شریک از براى خدا قرار دادن است و عاق والدین است و دروغ گفتن است. و فرمود به درستى که مؤمن چون دروغ گوید بدون عذر، لعنت کند او را هفتاد هزار ملک و خارج شود از قلب او بوى گندى که بلند شود تا به عرش رسد و بنویسد خدا از براى او به همین یک دروغ گناه هفتاد زنا که سهلترش مثل کسى است که با مادر خود زنا کرده باشد. و حضرت عسکرى (ع) فرمود جمیع خبائث را در خانه‏اى ریختند و کلید آنها را دروغ قرار دادند. و از روى این ادله جمعى از علماء (قدس سرهم) به طور اطلاق تصریح فرموده‏اند که کذب از گناهان کبیره است و همان آیه اول بس است زیرا که از شیطان و کفار و بدعت‏کاران و ظالمان گذشته، در خاطر ندارم که در قرآن کسى را لعنت کرده باشد مگر کاذبین را و مع ذلک او را مراتبى است: اول آنکه در او صرفه باشد. دوّم آنکه صرفه و نفع هم ندارد. سوّم آنکه ضرر به دیگران رساند مالا او عرضا او نفسا به اقسامى که در صدق شنیدى. چهارم آنکه کذب بر خدا و معصومین باشد. پنجم آنکه منشأ بدعت و اختراع شود. ششم آنکه منشأ کفر و ارتداد شود. اللّهمّ اعذنا من جمیع ما کرهت بحقّ محمّد و آله.

   به نام خدا

مواضع جواز کذب‏

بدان که موافق و مخالف مسلّم دارند که کذب در سه مورد به طور کلى جایز است بلکه حسن است: در جنگ و در اصلاح و در سلوک با اهل و عیال. قال الصّادق (ع): کلّ‏کذب مسئول عنه صاحبه الّا فى ثلثة کائد فى حربه فهو موضوع عنه و رجل اصلح بین اثنین یلقى هذا بغیر ما یلقیه هذا یرید بذلک الاصلاح بینهما و رجل وعد اهله شیئا و هو لا یرید ان یتمّ لهم: 290 صادق (ع) فرمود در قیامت از هر دروغى سؤال خواهند نمود مگر در سه جا، یکى دروغ در جنگ، دوّم دروغ به جهت اصلاح و رفع فساد، سوّم دروغ با زن و اهل خود که به ایشان وعده مى‏کند و نمى‏خواهد به آن وفا کند. و کذا ورد عن النّبى (ص). و سایر موارد به طور کلى خارج نشده بلکه دائر مدار ضرورت و تقیه و مصلحت است.

در خصوص ندادن عشر و گمرک مال خود و برادر مؤمن رسیده است که دروغ بگو و قسم هم بخور و علماء نیز (قدس سرهم) فتوى داده‏اند پس از آنکه مصلحت حفظ مال غلبه بر مفسده کذب داشته باشد. در غلبه حفظ عرض و عقل و دین و نفس هیچ شبهه نماند، پس در حفظ مقاصد خمسه جواز کذب جارى است و مع ذلک موارد شکوک و احتیاط بسیار است. بلى چیزى که باعث خلاصى و نجات است در این مقامات توریه است که ان شاء اللّه خواهى دید.