بسم رب الشهدا والصدیقین

جرعه نوشان بهشت 

قال رسول الله صلى الله علیه و آله: 

«من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا على الله ان یطعمه من طعام الجنة و یسقیه من شرابها.» 

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: 

کسى که روزه او را از غذاهاى مورد علاقه‏اش باز دارد برخداست که به او از غذاهاى بهشتى بخورانند و از شرابهاى بهشتى به او بنوشاند

بسم رب الشهداءوالصدیقین

فلسفه روزه :

روزه هم مانند سایر احکام متین اسلام ، از حکمت و مصلحت خاصی سرچشمه می گیرد. روایات متعددی با تعبیرهای گوناگون ، گوشه ای ازحکمت نهفته آن را بیان می کند، در زیر به چهار مورد آن اشاره می کنیم :

الف – اخلاص و خود سازی

حضرت زهرا سلام الله علیها فرموده است :

« فرض الله الصیام تثبیتاً للاخلاص »
 
خداوند ، روزه را برای تثبیت اخلاص ( در دل مردم ) واجب کرده است .

« صائم » باخودداری از خواسته های نفسانی ، فرمان خدا را به اجرا می گذارد و با عالم ملکوت ، پیوند معنوی برقرار میکند و چون کارهای حیوانی را رها کرده ، درونش صفا و جلا می یابد . همین طور ، همگام با امساک از لذات جسمانی ، از لذت های حرام روحانی نیز پرهیز می کند. و امتناع می ورزد .و از آنجا که روزه عبادتی است که به دلیل « دیدنی » نبودن عمل کمتر می توان به وسیله آن مرتکب گناه ریا شد و لذا این عمل از اخلاص بیشتری برخوردار است .

 ب – تعدیل قوای جسمانی

دستگاههای مختلف بدن درطول یک سال فعالیت شبانه روزی ، ممکن است دچار عارضه و فرسودگی با خستگی مفرط گردندکه اگر به آنها رسیدگی نشود. آسیب کلی ببیند . از این رو خداوندحکیم برای حفظ سلامتی و ترمیم و تعدیل قوای جسمانی مؤمن ، روزه را واجب کرده است . شاهد این گفتار ، سخن حکیمانه رسول خدا – صلی الله علیه وآله – است که فرمود :

« صوموا تصحوا»

روزه بگیرید تا سالم بمانید.

ج – تمرین تقوا

سومین حکمت مهم روزه داری ، ممارست وتمرین « پرهیزکاری » است . مسلمان با تمرین یک ماهه خود در ماه مبارک ، از ارضای تمایلات نفسانی خودداری می کند تابه نفس خویش بقبولاند که توانایی ایستادگی در برابر کارهای ناروا را دارد ، به عنوان نمونه روزه دار :با نخوردن غذای حلال خود ، تمرین می کند که به اموال دیگران دست درازی نکند. با نرفتن نزد همسر خویش ، درک می کند که به ناموس دیگران نباید چشم طمع دوخت .

با بستن زبان از دروغ برخداو پیامبر – صلی الله علیه و آله – یاد می گیرد که هر کلامی را بر زبانش جاری نکند.

مسأله تمرین تقوا و افزایش درجه آن را به قرآن در آیه « روزه » بصراحت بیان کرده ، پس از بیان وجوب روزه فرموده است :

« لعلکم تتقون »

شایدشما تقوا پیشه کنید.

د – کم شدن فاصله فقیر وغنی

احساس نیاز ونداری و چشیدن طعم گرسنگی و تشنگی و محرومیت ، حکمت دیگر روزه است . به این معنا که ثروتمندان مسلمان در طول سال ، از نعمت و رفاه برخوردارند و هر زمان ، هر چه اراده کنند ، در اختیارشان قرار می گیرد ، دیگر چگونه به یادمحرومان باشند؟ و از کجا بفهمند که « گرسنگی » چه دردی است ؟ آنان باید یک ماه باگرسنگی و تشنگی .
 
دمساز شوند تا طعم تلخ آن را بچشند و دل رفاه زده آنان قدری به حال محرمان بسوزد : از امام حسین – علیه السلام – پرسیدند : چرا خدا روزه را واجب کرده است ؟ فرمود :

« لیجد الغنی مس الجوع فیعود بالفضل علی المسکین »

تا توانمند گرسنگی را لمس کندو مازاد برنیاز را بر مستمند باز گرداند.

بسم رب الشهداءوالصدیقین

پرهیز از گناهان

هر گناهی ، خشم وغصب الهی را بر می انگیزد ؛ اما در ماه مبارک رمضان ، آلوده شدن به گناه ، زشتی بیشتری دارد ، بدین خاطر میهمان خدا نباید گرد آن بگردد.

روزی پیامبر – صلی الله علیه و آله – پیرامون ماه مبارک رمضان سخن می گفت ، امیر مؤمنان – علیه السلام – پرسید :

ای رسول خدا ! برترین عمل دراین ماه چیست !

پیامبر – صلی الله علیه و آله – پاسخ داد :

پرهیز از هر چه خدا حرام کرده است . (

با این وصف ، بسیاری از روزه داران اگر دست از گناه نشویند ، جز تشنگی و گرسنگی ، طرفی نمی بندند . حضرت زهرا سلام الله علیها می فرماید :

« ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره وجوارحه »

روزه داری که زبان ، گوش ، چشم و اعضا و جوارحش را ( از گناه ) حفظ نکند ، با روزه خود چه می کند ؟

یعنی این روزه چه سودی برای او دارد ؟

 بسم رب الشهداءوالصدیقین
آثار اجتماعى روزه‏
روزه اگر با رعایت آداب لازم و توجه به توصیه ‏هاى ارایه شده توسط معصومین صورت بگیرد فواید جمعى فراوانى به همراه دارد که به طور خلاصه به بخشى از آنها اشاره مى‏کنیم.
1) مواسات و همدردى با بینوایان: تحمل تشنگى و گرسنگى هر چند مدت اندکى باشد آدمى را به یاد بینوایان مى‏اندازد و روحیه شفقت و مهربانى و کمک به همنوع و بذل و بخشش و سخاوت و در نهایت تواضع و فروتنى نسبت به دیگران بویژه کسانى که از حیث معیشتى در سطح پایین‏ ترى قرار دارند را در وجود انسان زنده مى‏کند. امام حسن عسگرى(ع) در پاسخ به پرسش از علت واجب شدن روزه فرمودند: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتیجه به مستمندان کمک کند»17
2) ایجاد امنیت اجتماعى: روزه ‏دار براى هدر نرفتن نتیجه گرسنگى و تشنگى کوشش مى‏کند حداقل در ماه رمضان بخشى از گناهان خود را ترک کند بویژه که این گناهان مى‏تواند مربوط به حوزه زندگى اجتماعى باشد. آمارهایى که همواره توسط مقامات انتظامى درباره کاهش روند جرم و جنایت در ماه رمضان منتشر مى‏شود بهترین دلیل بر این مسأله است.

3) استحکام پیوندهاى خانوادگى: از جمله وظایف مؤمن روزه‏دار آن‏ است که در این ماه در اخلاق فردى و اجتماعى خود تجدید نظر کند «احترام به سالمندان، ترحم بر کوچک و بزرگ، صله ارحام و افطار دادن» تنها بخشى از توصیه‏هاى پیامبر در خطبه‏اى است که در آخرین جمعه ماه شعبان ایراد کردند و در آن وظایف روزه‏دار و فضایل روزه را بر شمردند. با دقت در این توصیه ‏ها اصلاح روح حاکم بر پیوندهاى اجتماعى روزه‏دار به وضوح مشاهده مى‏گردد.

بسم رب الشهداءوالصدیقین

آثار مادى روزه
یکى از فواید بسیار مهم روزه مسأله بهداشت جسمى روزه‏ دار است. بدن پس از یک سال سوخت و ساز و فعالیت مداوم فرصت استراحتى پیدا مى‏کند تا نیروى تازه ‏اى بگیرد و از سوى دیگر ذخایر چربى که زیان‏هاى فراوانى بر بدن دارد تحلیل رفته و کاسته مى‏شود. 
پیامبر اکرم(ص) با جمله‏ اى ساده و کوتاه که در بر دارنده تمامى منافع طبّى روزه است بر این مهم تأکید کرده مى‏فرماید: «صوموا تصحّوا؛ روزه بگیرید تا سالم بمانید.» نظر به آنکه این بُعد از روزه در میان دانشمندان، زیاد مورد توجه بوده و درباره آن بحث شده به همین مقدار کفایت مى‏کنیم.
اثر دوم اینکه روزه، شدّت شهوت را فرو مى‏نشاند. بسیارى از لغزشهاى آدمى در زندگى ناشى از شهوات جنسى است بویژه اینکه جوانان در دوران تجرد با این معضل روبرویند از این رو در روایات به نقش روزه در مهار این قوه حساس اشاره شده است:
در روایتى از پیامبر اکرم آمده است که: «بر شما باد به روزه گرفتن که آن رگها را مى‏بُرد (شهوت را کم مى‏کند) و سرمستى را مى‏بَرد.»
اثر سوم از آثار مادى روزه، نظم اقتصادى و معیشتى روزه‏ دار است. رعایت حد اعتدال در خوردن و آشامیدن به کم شدن بخشى از خواسته ‏هاى جسمى و در نهایت به بهبود وضع مادى روزه‏ دار و میانه‏ روى او در زندگى کمک مى‏کند. علاوه بر آن چون اعضاى خانواده به مدت یک‏ماه در وقت افطار و سحر به طور منظم بر سر سفره حاضر مى‏شوند تداوم این عمل سبب تقویت نظم در خانواده مى‏گردد

بسم رب الشهداءوالصدیقین

آثار و فواید روزه از نگاه روایات

در مورد روزه از رسول رحمت (ص) چندین سخن روایت شده که هر کدام پیام و اشاره به سرّ و اسرار این وظیفه عبادی دارد که به اختصار به بیان چند کلام بسنده می‌کنیم.

 پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:

« الْمَعِدَةُ بَیْتُ کُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْیَةُ رَأْسُ کُلِّ دَوَاءٍ

معده مرکز و خانه هر دردی است، و پرهیز و اجتناب (از غذاهای نامناسب و زیاده‌خوری) اساس هر داروی شفابخش است».[16] 

همچنین می‌فرمایند:

«صُومُوا تَصِحُوا

روزه بگیرد تا سالم بمانید».[17]

شاید به همین دلیل باشد که قضای روزه بر همه واجب است. حتی زن حائض که قضای نمازهایش بر او واجب نیست، ولی قضای روزه‌های نگرفته بر او واجب است؛ و یا می‌فرمایند:

« لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْأَبْدَانِ الصِّیَام

برای هر چیزى زکاتى است و زکات بدن‌ها روزه است».[18]

این سخنان اشاره به اثرات و بازتاب‌های مادی و فیزیکی روزه و سلامتی دارد که برای بدن به همراه می‌آورد.

همچنین رسول اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فرمودند:

« وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشَهُ

به وسیله گرسنگی و تشنگی از روزه‌داریتان، گرسنگی‌ها و تشنگی‌های روز قیامت را به یاد آورید، که این یادآوری انسان را به فکر تدارک برای قیامت می‌اندازد تا جد و جهد بیشتری در کسب رضای خدا کند».[19]

بسم رب الشهداءوالصدیقین

آثار و فواید روزه از نظر قرآن 

«یا ایّها الّذین آمنوا کُتب علیکم الصیام کما کتب علی الّذین من قبلکم لعلّکم تتّقون»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شد کما اینکه (همچنان که) بر کسانی که قبل از شما بودند واجب شده بود، شاید پرهیزکار شوید و تقوا پیشه کنید.

اولین و بزرگ‌ترین فایده روزه تقوا است و آن، سودی است که عاید خود شما می‌شود و فایده داشتن تقوی، مطلبی است که احدی در آن شک ندارد، چون هر انسانی به فطرت خود این معنا را درک می‌کند، و اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود، و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقا یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود، این است که از افسار گسیختگی خود جلوگیری کند و بدون هیچ قید و شرطی، سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد، و خود را بزرگ‌تر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد و سخن کوتاه آن که از هر چیزی که او را از پروردگار تبارک و تعالی مشغول سازد، بپرهیزد. این تقوا تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می‌آید و نزدیک‌ترین راه و مؤثرترین رژیم معنوی و عمومی‌ترین آن ـ به طوری که همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره‌مند شوند و نیز هم اهل آخرت از آن رژیم سود ببرد و هم شکم‌بارگان اهل دنیا ـ عبارت است از شهوت. خودداری از شهوتی که همه مردم در همه اعصار مبتلای بدانند ‌و آن عبارت است از شهوت شکم از خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی که اگر مدتی از این سه چیز پرهیز کنند و این ورزش را تمرین کنند، به تدریج نیروی خویشتنداری از گناهان در آنان قوت می‌گیرد و نیز به تدریج بر اراده خود مسلط می‌شوند. آن‌وقت در برابر هر گناهی، عنان اختیار از کف نمی‌دهند و نیز در تقرب به خدای سبحان دچار سستی نمی‌شوند، چون پر واضح است کسی که خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشیدن و عمل جنسی که امری مباح است، اجابت می‌کند، قهراً در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانی‌ها، شنواتر و مطیع‌تر خواهد بود. این است معنای آن که فرمود: «لعلّکم تتقون»2. ضمنا در آیات 187 سوره بقره، 92 سوره نساء و 89 و 95 سوره مائده و 35 سوره احزاب و 4 سوره مجادله خداوند از آثار روزه پذیرش توبه و پاداش نیک و... بشارت داده است