به نام خدا

نماز و انتخاب دوست
در حدیث است : یکى از برکات مسجد و نماز، پیدا کردن دوست خوب است .⁽⁷¹⁾
انسان در زندگى اجتماعى خود نیاز به دوست دارد و نقش مثبت یا منفى دوست در زندگى انسان بر کسى پوشیده نیست . مسجد بهترین مرکز دوست یابى است .
کسانى که به مسجد مى روند براى بندگى خدا مى روند. حیله ها و خودنمایى ها را کنار مى گذارندو انسان مى تواند در میان مردم مسجد، دوست خود را انتخاب کند.
اگر شخصى اهل نماز نبود، چرا با او دوست شویم ؟ او که با خدا قهر است ، با من نیز دوست نخواهد بود. او که الطاف خدا را فراموش ‍ مى کند، خدمات مرا هم فراموش خواهد کرد. او که با مؤ منین وفادار نیست ، چگونه اطمینان دارى با تو وفادار بماند؟
نماز و انتخاب همسر
در اسلام سفارش شده که اگر کسى اهل مسجد و جماعت نیست و عملا به عبادت و وحدت و امّت ، بدون عذر پشت پا مى زند، او را بایکوت کنید، او را به عنوان همسر خود انتخاب نکنید. عمل به همین دستور مى تواند مساجد را پر کند، زیرا جوانان که فهمیدند رها کردن مسجد و مسلمین به قیمت طرد عملى آنان تمام مى شود هرگز مساجد را رها نخواهند کرد.
نماز و امداد به مردم
یکى از برکات نماز به خصوص در مساجد، امدادگرى است ، همیشه محرومان به مساجد روانه مى شدند و مشکلات خود را با مردم در میان مى گذاشتند و در آن مکان مقدّس آن را حل مى کردند. سابقه این کار از زمان رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله بوده است و قرآن صحنه اى را نقل مى کند که فقیرى وارد مسجد شد و از مردم استمداد کرد. کسى به او توجّهى نکرد و فقیر با ناله به خداوند حال خود را گفت . حضرت على علیه السّلام مشغول نماز بود به
فقیر اشاره کرد و او جلو آمد و حضرت در حال رکوع انگشتر خود
را به او داد، آیه نازل شد که : رهبر شما فقط خداوند و پیامبرش و کسانى اند که در حال رکوع انفاق و به فقرا رسیدگى مى کنند.
همین که مردم آیه را شنیدند به مسجد آمدند تا ببینند این آیه درباره چه کسى نازل شده است . فهمیدند که مورد آیه شخص على بن ابیطالب علیهما السّلام است .
به هر حال ، امدادرسانى به جبهه هاى جنگ و کمک به فقراء از مسجد و در سایه برکات نماز بوده و خواهد بود.
مسلمین از پایگاه مساجد به جبهه مى رفتند، انقلاب اسلامى ایران هم از مساجد شروع شد.
اجتماع مردم در مسجد برکاتى دارد که با نوشتن چند سطر حقّ آن ادا نمى شود.
در قرآن بارها نماز و انفاق ، نماز و زکات ، نماز وقربانى ، در کنار هم آمده و در حدیث هم مى خوانیم نماز کسى که زکات ندهد قبول نیست .
نماز و اقتصاد سالم
در نماز باید لباس ومکان وآبى که براى غسل و وضو استفاده مى شود حلال و طبق دستور اسلام باشد واگر دگمه یا نخى از لباس یا قطره اى از آبى که براى نماز مصرف مى شود از طریق نامشروع تهیه شده باشد نماز باطل است .
جالب اینکه اگر بخواهیم نماز و دعاى ما قبول واقع شود باید لقمه اى را که مصرف مى کنیم نیز حلال باشد.
آرى همانگونه که هواپیما براى پرواز، بنزین مخصوص مى خواهد، پرواز معنوى انسان نیز لقمه حلال لازم دارد.
نماز و تشکیلات
چنانچه براى امام جماعت حالتى پیش آید که نتواند به نماز ادامه دهد، یکى از کسانى که پشت سر او در نزدیکى او هستند در همان حال امامت را به عهده مى گیرد و این نشانگر آن است که برنامه هاى اسلامى با رفتن یک فرد نباید بهم ریزد، بلکه باید تشکیلات و نظام چنان پایه گذارى و برنامه ریزى شود که هرگاه فردى رفت نظام از هم نپاشد و تشکیلات همچنان پا بر جا باشد. مهمّ، تداوم راه است ، هر چند پیشوا عذرى پیدا کند.
نماز و محبّت
تعاون و محبّتى که میان مسجدى هاست میان دیگران نیست .
در نظام زندگى مسجدى ها همین که یک نفر دو سه روز نیامد احوالش را مى پرسند. اگر مریض است عیادتش مى روند، اگر مشکلى دارد حل مى کنند، مسجدى ها احساس غربت نمى کنند. کسى که هیچ فرزند وبرادرى نداشته باشد ولى سروکارش با مسجد باشد احساس مى کند همه مردم برادر و فرزندش هستند. بارها دیده شده یک مسجدىِ ساده که از دنیا مى رود مجالس او پر رونق ، مغازه ها براى او بسته و تشییع جنازه او شلوغ و با شکوه است .
اینها نشانه پیوند قلبى و محبّتى است که در خانه خداوند با مؤ منین ایجاد مى شود.
یک مسجدى در خود یک دلگرمى احساس مى کند، مردم را در غم و شادى خود شریک مى داند و هرگز این عواطف گرم از دوستان مسجدى را نمى توان با چیزى مقایسه کرد.
نماز و آبرو
کسانى هستند که در محله خود حاضر به کار خلاف نیستند، چون مردم او و بستگانش را مى شناسند، ولى اگر همین اشخاص به منطقه ناشناسى هجرت کنند، خلاف براى آنان سنگینى قبلى را ندارد.
شرکت در نماز، انسان را وابسته به مسجد و اسلام و مردم مى کند و براى مسجدى سیمائى از تقوى مى سازد که با این عنوان حتّى المقدور حاضر به خلاف نیست ، مى داند که کار خلاف ، آبروى مذهبى او را مى برد، لباس قدسى و محبوبیّت را از تنش بیرون مى آورد، ولى افرادى که از مردم و اسلام و مسجد بریده اند، خلاف کارى برایشان خیلى سختى ندارد، او عنوان مذهبى پیدا نکرده تا غم از دست دادنش را بخورد.
آرى ، کسى که لباس سفید بپوشد خودش روى زمین آلوده نمى نشیند.
نماز، اصلاح فرد و جامعه است
قرآن کریم در کنار اقامه نماز مى فرماید:((انا لا نضیع اجر المصلحین ))⁽⁷²⁾ ما پاداش اصلاح طلبان را ضایع نمى کنیم .
معلوم مى شود نماز اگر درست برگزار شود واحکام و شرایط ظاهرى وباطنى آن مراعات شود، جامعه به طرف صلاح مى رود. نمازگزار در واقع یک نفر مصلح است .
عبادت با گوشه گیرى نیست ، بلکه با اصلاح جامعه است و نمازگزاران باید مفاسد را از جامعه بردارند.
نماز و سیاست
در روایات مى خوانیم : اگر انسان تمام عمرش را به نماز مشغول باشد، آن هم در کنار کعبه در شهر مقدّس مکّه ، ولى رهبرى الهى را نپذیرد نمازش قبول نیست .
مشکل امروز مسلمانان آن است که نماز مى خوانند ولى رهبرانشان افراد ترسو و وابسته و دست نشانده و بدون ملاک هاى الهى اند. با زبان از خداوند راه مستقیم مى خواهند، ولى در عمل بیراهه مى روند.
نماز و مشورت
در سوره شورى که صفات مؤ منین را مى شمرد مى فرماید:((واقاموا الصلوة و امرهم شُورى بینهم ))کار آنان بر اساس مشورت است و اقامه نماز مى کنند.
از این آیه معلوم مى شود در مجلس مشورتى در هر رده اى که هستند باید نسبت به اقامه نماز حساس باشند. اگر مشورت مهم است نماز مهم تر است . اگر براى شرکت در مجلس شورا و انتخابات ، این همه بودجه و سرمایه گذارى صرف پر کردن صندوق هاى راءى مى شود باید براى پر کردن مسجد هم کمى سوز و تلاش باشد.
نمازجماعت در جبهه
در آیه 102 سوره نساء مى خوانیم : اى پیامبر! هرگاه در میان رزمندگان بودى نماز به پا دار، ولى چون دشمن مسلّح در برابر شماست ، اوّلا همه به تو اقتدا نکنند. ثانیا کسانى که اقتدا مى کنند مسلّح باشند ورکعت دوّم را براى خودشان سریع تمام کرده وبروند جاى دسته دیگر وآن دسته دیگر در رکعت دوّم به تو اقتدا کنند که هم جماعت تعطیل نشود و هم از دشمن غفلت نشود و هم میان سربازان اسلام تبعیض صورت نگیرد. مسلمانان باید در تعویض شیفت و جابه جا شدن نیروها چنان سریع عمل کنند که به رکعت دوّم برسند ضمنا باید سربازان قبل از نماز با وضو باشند و احکام نماز در حال جنگ را بدانند و اینکه در صحنه جنگ ، دو رکعتى است .
این آیه قابل تبدیل به یک فیلم نامه بسیار زیباست ، که در آن اهمیّت نماز جماعت و سرعت کار و عدالت و رفع تبعیض و توجّه به خدا همراه با غفلت نکردن از دشمن مطرح است .
زینت مسجد
قرآن مى فرماید: ((المال والبنون زینة الحیاة الدنیا))⁽⁷³⁾ مال وفرزند زینت دنیاست . در جاى دیگر مى فرماید: ((خذوا زینتکم عندکلّ مسجد))⁽⁷⁴⁾هرگاه به مسجد مى روید با خودتان زینت هم ببرید.
از جمع این دو آیه مى فهمیم که هم فرزندان خود را با مسجد آشنا کنیم و هم مقدارى پول همراه خود ببریم تا اگر فقیرى تقاضا کرد، کمکش ‍ کنیم . البتّه پوشیدن لباس تمیز، استعمال بوى خوش و داشتن وقار و آرامش و انتخاب امام جماعت لایق نیز مى توانند مصداق زینت باشند.
نماز، شرط برادرى و اخوّت اسلامى
در سوره توبه بعد از معرّفى کفّار و مشرکین و نقشه هاى آنها مى فرماید : ((فان تابوا واقاموا الصلوة و اتوا الزکاة فاخوانکم فى الدین ))⁽⁷⁵⁾
لکن اگر توبه کردند و نماز به پا داشتند و زکوة مال خود را پرداختند برادران دینى شما هستند.
در این آیه یکى از شرطهاى برادر ایمانى شدن ، اقامه نماز معرّفى شده است .
با کسى که نماز را به بازى مى گیرد دوستى نکنید
دو نفر از مشرکان به نام رفاعه و سوید اظهار اسلام کردند، ولى جزء منافقان شدند. بعضى از مسلمانان با آنها رفت و آمد داشتند. آیه نازل شد:
((یا ایها الذین آمنوا لاتتخذوا الذین اتخذوا دینکم هزوا ولعبا... اولیاء... اذا نادیتم الى الصلوة اتخذوها هزوا و لعبا))⁽⁷⁶⁾
اى مؤ منین ! کسانى که دین شما را به بازى گرفته اند، دوست خود قرار ندهید، آنان که چون شما نداى نماز (اذان ) سر مى دهید آن را به بازى مى گیرند.
در این دو آیه ، ابتدا مى فرماید: آنان دین شما را به بازى مى گیرند. سپس مى فرماید: آنان اذان را به بازى مى گیرند. پس معلوم مى شود که اذان و نماز عُصاره و چهره دین است .
تارک نماز نباید محبوب باشد
((ربّنا لیقیموا الصلوة فاجعل افئدة من الناس تهوى الیهم ))⁽⁷⁷⁾
حضرت ابراهیم مى گوید: پروردگارا! ذریّه ام را در این منطقه کوهستانى و بى آب و گیاه سکونت داده ام براى نماز، پس قلوب مردم را به سوى آنها سوق بده .
آرى کسانى که براى اقامه نماز به هر سوى و دیارى هجرت کرده و از هر گونه سختى استقبال مى کنند، خداوند شکور از زحمات آنان تشکّر مى کند ودلهاى مردم را به سوى آنها گرایش مى دهد. امّا کسانى که براى اقامه نماز حرکتى نمى کنند حتّى اگر از نسل ابراهیم باشند، سزاوار جلب قلوب مردم نیستند.
هیچ عملى در تاریخ این همه گواه وشاهد نداشته
شخص رسول اکرم و ائمه معصومین علیهم السّلام و تمام اصحاب و یاران و تمام مؤ منین و مسلمین ، بر فراز تمام مناره ها، بام ها، مسجدها، خانه ها، مدارس ، رادیوها، تلویزیون ها، قارّه ها، شهرها، روستاها، مردها و زن ها، پیرها و جوان ها و هر کس در طول تاریخ اسلام اذان و اقامه اى گفته شهادت داده که نماز بهترین عمل است : ((حىّ على خیرالعمل ))
هیچ کار خیرى این همه گواه و حلقوم و ناله فریاد براى بهترین بودنش بکار نرفته است ، همه گواهى داده اند که نماز رستگارى است . ((حىّ على الفلاح )) للّه
نماز و شهرسازى
قرآن مى فرماید: ((اجعلوا بیوتکم قبلة واقیموا الصلوة ))⁽⁷⁸⁾
به موسى وهارون گفتیم مشکل مسکن بنى اسرائیل را حل کنید و براى قوم خود خانه قرار دهید. آنها را از پراکندگى و زندگى طفیلى نجات دهید تا با خانه دار شدن احساس دفاع از وطن هم در آنها زنده شود، لکن در نقشه شهرسازى ، خانه هایتان را به سوى قبله قرار دهید تا بتوانید بدون مشکل اقامه نماز کنید.
در ایران بعضى از شهرهایى که مهندس آن شیخ ‌بهایى بوده کوچه ها و خیابان ها طورى است که قبله ها مستقیم و بدون انحراف قرار گرفته است .
(البتّه معناى دیگرى هم براى قبله در این آیه شده ، ولى با توجّه به جمله ((اقیموا الصلوة )) همین معنا بهتر است ).
حمایت الهى از نمازگزاران
اشراف قریش به رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله پیشنهاد کردند که مسلمانان پابرهنه را از دور خود بران تا ما دور تو جمع شویم . آیه نازل شد:
((واصبر نفسک مع الذین یدعون ربّهم بالغدوة والعشىّ))
اى پیامبر! با کسانى باش که صبح و عصر خدا را مى خوانند.
امام صادق علیه السّلام فرمود: یعنى کسانى که اهل نمازنند.
نماز و قرآن
زنده شدن نماز، سبب زنده شدن قرآن است ، زیرا هر نمازگزار مجبور است که در نمازهاى هفده رکعتى خود روزى ده بار سوره حمد را بخواند و بدنبال آن یکى دیگر از سوره هاى قرآن را. طبیعى است تلاوت دو سوره از قرآن در هر رکعت ، مانع به فراموشى سپرده شدن قرآن در جامعه مى گردد.
به علاوه قرآن و نماز بارها در کنار هم آمده اند:
((یتلون کتاب اللّه و اقاموا الصلوة ))⁽⁷⁹⁾
کسانى که قرآن تلاوت مى کنند و نماز به پا مى دارند.
((یمسّکون بالکتاب واقاموا الصلوة ))⁽⁸⁰⁾
کسانى که به قرآن تمسّک کرده و نماز به پا مى دارند.
قرآن مارا به نمازدعوت مى کند ونماز ما رابا قرآن آشنا مى سازد.
نماز، شباهتى است با فرشتگان
نام یکى از سوره هاى قرآن ، ((صافّات )) است . خداوند در اوّلین آیه آن به فرشتگانى که در صفّ هستند سوگند یاد مى کند. در چند جاى دیگر نیز، قرآن از صفوف فرشتگان و آماده اطاعت بودن آنها سخن به میان آورده است .
نام یکى دیگر از سوره هاى قرآن ، ((صَف )) مى باشد که در آن هم از رزمندگانى که با صفوف فشرده در راه خداوند جهاد مى کنند ستایش شده است . این دو واژه ((صَف )) و ((صافّات )) که نام دو سوره است نشانه توجّهى است که قرآن به نظم و انضباط دارد.
نمازگزار نیز در صفوف جماعت شباهتى با فرشتگانى پیدا مى کند که در صفوف بسیار بزرگ قرار دارند.
نماز در سراسر قرآن
در بزرگ ترین سوره قرآن که سوره بقره است ، سخن از نماز است ((یقیمون الصلوة ))متّقین نماز به پا مى دارند.
در کوچک ترین سوره قرآن نیز از نماز یاد شده است ((فصلّ لربّک وانحر))اکنون که ما به تو کوثر و خیر زیاد دادیم پس براى پروردگارت نماز بخوان و شترى نحر نما.
هم در اوّلین سوره اى که نازل شد نماز است و هم در آخرین سوره قرآن نماز مطرح است .
نماز همراه با تمام عبادات
نماز همراه با روزه آمده است :
((واستعینوا بالصبر و الصلوة ))⁽⁸¹⁾از صبر و نماز امداد بگیرید. در تفاسیر مراد از صبر را روزه دانسته اند.
نماز همراه با زکات : ((یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکاة ))⁽⁸²⁾
نماز همراه با حج : ((واتخذوا من مقام ابراهیم مصلّى ))⁽⁸³⁾
نماز همراه با جهاد:((و اذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة ))⁽⁸⁴⁾ امام حسین علیه السّلام ظهر عاشورا نماز خواند و در سیماى رزمندگان در قرآن جمله ((العابدون الحامدون ))⁽⁸⁵⁾ را مى خوانیم .
نماز همراه با امر به معروف : لقمان به فرزندش مى گوید: ((یا بنّى اقم الصلوة واءمر بالمعروف و انه عن المنکر))⁽⁸⁶⁾
نماز همراه با عدالت اجتماعى : ((امر ربّى بالقسط واقیموا الصلوة ))⁽⁸⁷⁾
نماز همراه با تلاوت قرآن : ((یتلون کتاب اللّه واقامواالصلوة ))⁽⁸⁸⁾
نماز همراه با مشورت :((وامرهم شورى بینهم واقامواالصلوة ))⁽⁸⁹⁾
نماز و رحمت
در نماز کمتر کلمه اى به اندازه واژه ((رحمت )) بکار رفته است . در آغاز سوره حمد و سوره پس از آن مى گوئیم :((بسم اللّه الرّحمن الرّحیم ))، بعد از ((الحمدللّه رب العالمین )) مى گوئیم : ((الرّحمن الرّحیم )) ، پس در هر رکعت سه بار عبارت ((الرّحمن الرّحیم )) را بکار مى بریم که در واقع شش بار کلمه رحمت را تکرار کرده ایم و در هفده رکعت نماز، ده رکعت آن را با حمد و سوره مى خوانیم که مجموعا شصت مرتبه مى شود.
تکرار لغت ((رحمت )) هر روز شصت مرتبه اگر با توجّه و حضور قلب باشد، در فرد و جامعه ، رحمت انسان ها را به جوش مى آورد و اگر رحمت به جوش آمد کمک ها، محبّت ها، تعاون ها، خیرخواهى ها و عفو و گذشت ها ثمره آن خواهد بود و مردمى که تعاون و رحمت در میانشان زنده باشد قابلیّت دریافت رحمت هاى ویژه اى را خواهند داشت .