به نام خدا

بررسى مفهوم ذکر
هنگامى که درباره ذکر خدا و مطلوب بودن آن سخن به میان مى آید و مثلا، در وصف دوستان خدا گفته مى شود که دائما به ذکر خداوند مشغولند و هیچ کارى آنها را از ذکر خدا باز نمى دارد، در آغاز چهر افرادى در ذهن انسان تصویر مى شود که پیوسته لب هایشان در رکت و به ذکر خداوند گویا است و زبانشان مشغول خواندن اذکار و اوراد است ؛ یعنى در ابتدا، عرف مردم ذکر را منحصر در ذکر لفظى مى دانند؛ در صورتى که طبق آنچه از روایات و قرآن کریم استفاده مى شود، گسترده و شمول و عمق ذکر فراتر از این است . از این رو، ضرورت دارد قدرى درباره مفهوم ذکر بحث کنیم .
در زبان فارسى کلمه یادمعادل کلمه ذکر است که به خوبى معناى آن را مى رساند و از این جهت مى توان گفت که کلمه ذکر از معدود واژگان عربى است که معادل فارسى آن به صورت منفرد و بدون ترکیب ، کاملا معناى ذکر را مى رساند.
راغب اصفهانى دو معنا براى ذکر بر مى شمارد. وى مى گوید: گاهى ذکر به معناى توانایى انسان براى حفظ شناختى است که حفظ کرده است ، و گاهى به معناى حضور معنایى در قلب و یا سخنى بر زبان است و تقسیم ذکر به ذکر قلبى و ذکر لسانى به معناى دوم مربوط مى شود و هر یک از ذکر لسانى و قلبى خود بر دو گونه اند:
1. ذکر پس از فراموشى .
2 ذکر بدون سابقه فراموشى که ادامه توجه و هشیارى انسان رخ مى دهد.

مرحوم علامه مجلسى رحمة الله درباره مفهوم ذکر مى فرماید: ذکر حضور معنا در نفس انسان است و گاهى نیز به عمل و دانش ذکر مى گویند و نیز به سخنى که معناى مرد نظر را در بر دارد، کلمه ذکر اطلاق مى گردد.