به نام خدا

 [زبان از نعمتهاى بزرگ خداست‏]

هر عاقلى به بداهت داند که بزرگى و کوچکى هر شى‏ء، از آثار او پیدا و خوبى‏و بدى هر چیز، از افعال و لوازم او هویداست. پس زبان از نعمتهاى بزرگ عجیب و از صنعتهاى لطیف غریب خداى تعالى است و کفر و ایمان که نهایت کمال و غایت نقصان است بسته به شهادت و اظهار زبان است و بقاى هر شریعت و طریقت و هر ملکه و صنعت و هر علم و حکمت و هر دانش و معرفت به طفیل زبان و بیان است و هیچ موجود و معدومى نیست، چه از ممکن و چه از ممتنع و چه از خالق و چه از مخلوق، مگر آنکه زبان متعرّض او تواند شد و نفى و اثبات او تواند نمود و مدح و ذمّ او تواند کرد و چنین خاصیت عام و اثر تمام در عضو دیگر از اعضا پیدا نشود، زیرا که چشم از رنگ و گوش از صوت و شامه از بو و باقى اعضاء از لمس اجسام تجاوز نتواند. و ایضا ادراک چشیدنیها و مزه‏ها منحصر به اوست. و ایضا اختلاف صوتها و تفاوت آوازها به طورى که هیچ دو، به هم از جمیع جهات مشتبه نشوند به واسطه اوست و ایضا در مقام افساد و اصلاح و هدایت و ضلالت و لذت دادن و اذیت نمودن هیچ چیز به او نرسد و شمشیر و نیزه به گرد او نرسند، زیرا که اینها از بدن نگذرند و چون جراحت التیام یافت بدن به حالت اول عود کند و زخم زبان بر دل نشیند و تا روز مردن ناسور بماند و همه اعضا از شر او در حذر باشند. و عن السّجّاد (ع) لسان ابن آدم یشرف على جمیع جوارحه کلّ صباح فیقول کیف اصبحتم فیقولون بخیر ان ترکتنا و یقولون اللّه فینا و یناشدونه و یقولون نثاب و نعاقب بک: 217 سید ساجدین (ع) فرمود: زبان آدمى در هر صبح رو به سایر اعضاء مى‏کند مى‏گوید چگونه است احوال شما. در جواب مى‏گویند اگر تو بگذارى خوب است و مى‏گویند تو را به خدا که مراعات حال ما کن، و قسم مى‏دهند او را و مى‏گویند ثواب ما و عقاب ما به واسطه تو است.