آزادى حیوانى و آزادى انسانى‏

اساسا آزادى چیست و چه حقى است براى بشر؟ (به تعبیر کسانى که آن را از مقوله حق مى‏دانند). آزادى را از هر مقوله‏اى بدانیم یک واقعیت مقدس است. آزادى حیوانى داریم و آزادى انسانى. آزادى حیوانى یعنى آزادى شهوات، آزادى هوا و هوس‏ها، آزادى تمایل به جنایتها، و اگر به زبان قدما بخواهیم بحث کنیم باید بگوییم آزادى قوه غضبیّه و آزادى قوه شهویّه. معلوم است، آن واقعیتى که مقدس است آزادى حیوانى نیست، آزادى انسانى است. انسان استعدادهایى دارد برتر و بالاتر از استعدادهاى حیوانى. این استعدادها یا از مقوله عواطف و گرایشها و تمایلات عالى انسانى است و یا از مقوله ادراکها و دریافتها و اندیشه‏هاست. در آزادى تعقل، آزادى تفکر و نیز آزادى ابراز احساسها و عواطف عالیه انسانى جاى هیچ‏گونه بحثى نمى‏تواند باشد. آن کسى هم که عملا ضد آزادى است نمى‏تواند لااقل در بیان خودش بگوید من مخالف آزادى هستم. آزادى عقیده باید توضیح داده شود، زیرا جاى یک اشتباه و مغلطه است.