به نام خدا

درجات عبادتها

تلقی افراد از عبادت یکسان نیست ، متفاوت است . از نظر برخی افراد
عبادت نوعی معامله و معاوضه و مبادله کار و مزد است ، کار فروشی و مزد
بگیری است ، همانطور که یک کارگر ، روزانه نیروی کار خود را برای یک‏
کارفرما مصرف می‏کند و مزد می‏گیرد ، عابد نیز برای خدا زحمت می‏کشد و خم‏
و راست می‏شود و طبعا مزدی طلب می‏کند که البته آن مزد در جهان دیگر به‏
او داده خواهد شد .
و همانطور که فائده کار برای کارگر در مزدی که از کارفرما می‏گیرد خلاصه‏
می‏شود و اگر مزدی در
کار نباشد نیرویش به هدر رفته است فائده عبادت عابد نیز ، از نظر این‏
گروه ، همان مزد و اجری است که در جهان دیگر به او به صورت یک سلسله‏
کالاهای مادی پرداخت می‏شود .
و اما اینکه هر کار فرما که مزدی می‏دهد به خاطر بهره‏ای است که از کار
کارگر می‏برد و کارفرمای ملک و ملکوت چه بهره‏ای می‏تواند از کار بنده‏
ضعیف و ناتوان خود ببرد و هم اینکه فرضا اجر و مزد از جانب آن کارفرمای‏
بزرگ به صورت تفضل و بخشش انجام گیرد ، پس چرا این تفضل بدون صرف‏
مقداری انرژی کار به او داده نمی‏شود ، مساله‏ای است که برای اینچنین‏
عابدهائی هرگز مطرح نیست .
از نظر اینگونه افراد تار و پود عبادت همین اعمال بدنی و حرکات‏
محسوس ظاهری است که به وسیله زبان و سایر اعضاء بدن صورت می‏گیرد .
این یک نوع تلقی است از عبادت که البته عامیانه و جاهلانه است ، و
به تعبیر بوعلی در نمط نهم اشارات ، خدانشناسانه است و تنها از مردم‏
عامی و قاصر پذیرفته است .
تلقی دیگر از عبادت ، تلقی عارفانه است ، برحسب این تلقی ، مساله‏
کارگر و کارفرما و مزد به شکلی که میان کارگر و کارفرما متداول است مطرح‏
نیست و نمی‏تواند مطرح باشد . بر حسب این تلقی ، عبادت نردبان قرب‏
است ، معراج انسان است ، تعالی روان