به نام خدا

نماز و برائت
در نماز از غضب شدگان و گمراهان برائت مى جوئیم و مى گوئیم : ((غیرالمغضوب علیهم و لاالضالّین ))
در قرآن افراد واقوامى مورد غضب قرار گرفته اند: فرعون ها، قارون ها، ابولهب ها، منافقان ، علماى بى عمل ، یهودیان رباخوار و تن پرور که دنباله رو دانشمندان دنیاپرست و قانون تراش رفته اند. درباره این گروه ها، کلمه غضب و لعنت بکار رفته است و گروه ها و افرادى گمراه شناخته شده اند، گرچه خداوند در دنیا آنان را گرفتار قهر خودش نکرده باشد.
نماز و تسبیح
در رکوع و سجود، با گفتن سه بار ((سبحان اللّه )) یا یک بار ((سبحان ربّى الاعلى و بحمده )) در سجده یا ((سبحان ربّى العظیم و بحمده )) در رکوع خداوند را تسبیح مى کنیم .
بگذار لااقل از ذرّات خاک ، شن ، جمادات ، گیاهان و ستارگان عقب نباشیم . اگر به گفته قرآن همه چیز در حال تسبیح است چرا ما نباشیم ؟! (( یسبّح للّه ما فى السموات و ما فى الارض ))⁽⁹⁰⁾
تسبیح گوى او نه بنى آدمند و بس ggggg هر بلبلى که زمزمه بر شاخسار کرد.
ذرات هستى ، تسبیح خدا مى کنند گرچه به گفته قرآن ما تسبیح آنها را نمى فهمیم .
در قرآن مى خوانیم که هُدهُد نزد سلیمان آمد و از خورشید - پرستى مردم منطقه اى که رهبرى آنها را زنى به عهده داشت ناله کرد! اگر هُدهُد توحید و شرک را مى فهمد و بدى آن را درک مى کند و زن و مرد را تشخیص مى دهد و گزارش آن را به حضرت سلیمان مى دهد، چه مانعى دارد سبحان اللّه هم بگوید؟ مگر قرآن نمى گوید: مورچه اى به باقى مورچگان گفت : به لانه هاى خود بروید که این سلیمان و لشکر او هستند که شما را ناآگاه پایمال مى کنند. چه مانعى دارد مورچه اى که نام افراد را مى داند سبحان اللّه هم بگوید.
یکى از نام هاى نماز قرآن است
در آیه 78 سوره اسراء که به زمان نماز اشاره کرده ، مى فرماید:((اقم الصلوة لدلوک الشمس الى غسق اللّیل و قرآن الفجر انّ قرآن الفجر کان مشهودا))
از اوّل ظهر تا نیمه شب ⁽⁹¹⁾ چهار نماز ظهر وعصر ومغرب و عشا باید خوانده شود و مراد از ((قرآن الفجر)) همان نماز فجر است که به گفته روایات ، فرشتگان شب و روز بر انجام آن شهادت مى دهند. در این آیه به جاى ((صلوة الفجر)) عبارت ((قرآن الفجر)) آمده است .
نماز و پاکى
((یا ایّها الّذین آمنوا اذا قُمتم الى الصلوة فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الى المَرافق وامسحوا برؤ سکم و ارجلکم الى الکعبین ... ما یرید اللّه لیجعل علیکم من حَرج ولکن یرید لیُطهّرکم و لیتمّ نعمته علیکم لعلّکم تشکرون ))⁽⁹²⁾
قرآن براى وضو وغسل وتیممّ آثارى را بیان کرده است :
1- ((لیطهّرکم ))تا شما را پاک کند.
2- ((لیتمّ نعمته علیکم )) تا خداوند نعمتش را بر شما تمام کند.
3- لعلّکم تشکرون تا شما شکرگزار شوید.
4-((واللّه یحب المطهّرین ))⁽⁹³⁾ خداوند پاکان را دوست دارد.
اگر پاکى ظاهرى این همه آثار دارد، پاکى دل از نفاق ، ریا، شرک ، شک ، بخل ، حرص وسایر آفات چه آثارى خواهد داشت .
پاکى معنوى به قدرى ارزش دارد که خداوند از کسانى که دوست دارند پاک باشند ستایش کرده و مى فرماید در مسجدى نماز بخوانید که در آن مردانى هستند که دوست دارند پاک باشند. ((فیه رجال یحبّون ان یتطهروا))⁽⁹⁴⁾
نماز همتاى رهبرى است
در قرآن دوبار کلمه ((و من ذرّیتى )) بکار رفته است که هر دوبار از زبان مبارک حضرت ابراهیم است .
یک بار زمانى که بعد از آزمایشات بسیار سنگین از طرف خداوند به مقام رهبرى رسید، فورا از خدا خواست که ذریّه من هم رهبر شوند. ولى در جواب شنید ظالم رهبر نمى شود (اگر از ذریه تو ظلمى سر زند رهبر نخواهد شد) بار دیگر در دعائى که براى اقامه نماز داشت فرمود:((و من ذریّتى )) یعنى خداوندا ذریّه و نسل مرا نیز از بر پا کننده گان نماز قرار بده . بنابراین مقام نماز در نزد ابراهیم مثل مقام رهبرى و همتاى آن است .
نماز و لباس
در روایات اسلامى مى خوانیم که امامان ما براى نماز لباس مخصوص داشتند، لباس شرفیابى به حضور خداوند، بخصوص نماز عید و جمعه را با لباس مخصوص برگزار مى کردند. در نماز باران سفارش شده که امام جماعت لباس خود را وارونه بپوشد تا نشانه تذلّل وخشوع بیشترى باشد.
این دستورها نشان مى دهد که نماز یک سرى آداب و تشریفات مخصوص به خود دارد. نماز یک پرواز معنوى است که بدون آمادگى هاى همه جانبه امکان ندارد، تمام آداب وشرایط و احکام نماز را مى توان نشانه اهمیّت آن دانست وآن را به یک آداب رسمى همراه با تشریفات ویژه تشبیه کرد.
امام رضا علیه السّلام لباسى را که در آن یک میلیون رکعت نماز خوانده بودند به ((دعبل )) شاعر انقلابى که بیست سال فرارى دستگاه بنى عباس بود ودر سن حدود 90 سالگى بعد از نماز صبح شهید شد، جایزه دادند ومردم شهرستان قم براى خریدا آن لباس پول ها دادند، ولى دعبل آن را نفروخت .
نماز و دعا
علاوه بر دعاهایى که در قنوت مى خوانیم ، هر نمازگزار با گفتن جمله ((اهدنا الصراط المستقیم ))از خداوند بهترین نعمت ها را که نعمت هدایت است مى خواهد. هم قبل از شروع به نماز یک سرى دعا وارد شده وهم در تعقیب نماز. به هر حال هر کس نماز بخواند، اهل دعا ونیایش هم مى شود.
البتّه دعا کردن هم آدابى دارد، اوّل باید از خداوند متعال تمجید کرد، بعد گوشه اى از نعمت هاى او بخصوص نعمت معرفت و اسلام و عقل و علم و ولایت و قرآن را نام برد و از او تشکّر کرد، بر پیامبرش صلوات فرستاد و بعد بدون آن که کسى بفهمد، یادى از خطاهاى خود کرد و از او عذر خواست ، بعد صلوات فرستاد و دعا کرد آن هم دعا به همه مردم و والدین و کسانى که بر ما حقّ دارند.
نماز نیز آمیخته اى از توصیف وحمد خدا وبیان نعمت هاى او و طلب هدایت و رحمت اوست و با ((دعا)) پیوندى عمیق دارد.
نماز و جایگاه خاص آن در میان عبادات
در آیه 162 سوره نساء، خداوند براى دانشمندان واقعى ، سه ویژگىِ نماز، زکات و ایمان به خدا را مطرح مى کند، امّا هنگام نام بردن از این عناوین ، عنوانِ نمازگزار را در قالب مخصوص بیان مى کند و مى فرماید:
((الراسخون فى العلم ...))
((المقیمین الصلوة ))
((المؤ تون الزکاة ))
((المؤ منون باللّه ))
اگر به این چهار کلمه نگاه کنید، مى بینید بیان نماز تفاوت دارد، باید بگوید: ((والمقیمون )) تا با ((راسخون )) و ((مؤ منون )) همسان باشد، ولى ((مقیمین )) گفته یعنى قصد مخصوص براى نماز دارم .
همچنین حضرت ابراهیم مى گوید:
((انّ صلاتى و نسکى ))⁽⁹⁵⁾با اینکه کلمه ((نُسُک )) به معناى عبادت است و شامل نماز هم مى شود، ولى نام نماز را مخصوصا جداگانه مى برد تا اهمیّتش را برساند.
در آیه 73 سوره انعام مى خوانیم :
((اوحینا الیهم فعل الخیرات و اقام الصلوة ))ما به انبیا کارهاى خوب و بر پا داشتن نماز را وحى کردیم و با اینکه نماز نیز جزء کارهاى خوب است ، امّا نام آن جداگانه در کنار خیرات برده شده و این توجّه قرآن بخاطر اهمیّت نماز است .
نماز خاشعانه اوّلین شرط ایمان
((قد افلح المومنون الذینهم فى صلاتهم خاشعون ))⁽⁹⁶⁾
قطعا مؤ منین رستگارند آنها کسانى هستند که در نمازشان خشوع دارند.
ناگفته نماند که در مکتب انبیا، رستگارى حتمى از معنویّت است ، ولى در مکتب طاغوت ها رستگارى حتمى از زور وقدرت است . فرعون فریاد مى زد که ((قد افلح الیوم من استعلى ))⁽⁹⁷⁾
امروز هر که پیروز شود او رستگار خواهد بود.
به هر حال هر کسى هر نوع کار خیر و خدمت به مردم انجام دهد، ولى نسبت به نماز کوتاهى کند رستگار نخواهد بود.
نماز و نشاط
قرآن از منافقین چنین یاد مى کند که آنها با کسالت نماز مى خوانند، نه عاشقانه :
((و اذا قاموا الى الصلوة قاموا کُسالى ))⁽⁹⁸⁾
همچنین در آیه 54 سوره توبه از انفاق بدون عشق به شدّت انتقاد شده است :
((لایاءتون الصلوة الاّ و هم کُسالى و لاینفقون الاّ و هم کارهون ))دلیل آن هم روشن است : هدف از عبادت و انفاق رشد معنوى است و شرط تحصیل آن علاقه است .
مراتب و درجات اهل نماز
بعضى نماز را با خشوع مى خوانند:((والذینهم فى صلوتهم خاشعون ))⁽⁹⁹⁾ خشوع ، ادب جسمى و روحى است .
رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله دید که شخصى در حال نماز با ریش خود بازى مى کند، فرمودند: اگر او روح خشوع داشت ، هرگز این کار را نمى کرد.⁽¹⁰⁰⁾
بعضى نسبت به نماز مراقبند: ((و هم على صلوتهم یحافظون ))⁽¹⁰¹⁾
بعضى کار را به خاطر نماز رها مى کنند: ((رجال لا تلهیهم تجارة ولا بیع عن ذکر اللّه ))⁽¹⁰²⁾نه تجارت دائمى و نه بیع موقّت ، مانع آنها از ذکر خدا نیست .
بعضى با نشاط به سوى نماز حرکت مى کنند: ((فاسعوا الى ذکراللّه ))⁽¹⁰³⁾
بعضى بهترین لباس را براى نماز مى پوشند: ((خذوا زینتکم عند کل مسجد))⁽¹⁰⁴⁾
بعضى عشق ثابتى نسبت به نماز دارند: ((الذینهم على صلوتهم دائمون ))⁽¹⁰⁵⁾
امام باقر علیه السّلام فرمود: مراد دوام بر نمازهاى مستحبّى است . چنانکه مراد از((على صلاتهم یحافظون ))⁽¹⁰⁶⁾ حفاظت بر نمازهاى واجب است که با شرائط انجام گیرد.
بعضى براى نماز سحرخیزى دارند: ((فتهجّد به نافلة لک ))⁽¹⁰⁷⁾
در این آیه ، خطاب به پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله است که : پاسى از شب را از خواب برخیز وقرآن بخوان . مفسّران اسلامى این تعبیر را اشاره به نماز شب دانسته اند.
بعضى شب را با نماز، صبح مى کنند: ((یبیتون لربهم سجدا و قیاما))⁽¹⁰⁸⁾
و بعضى سجده اى همراه با اشک دارند: ((سجدا و بکیّا))⁽¹⁰⁹⁾
(خدایا! شرمنده ام که این مراحل را مى نویسم ، ولى خودم یکى از این مراحل را طى نکرده ام ).
اى خواننده عزیز! تو به من کارى نداشته باش .
نماز با ما سخن مى گوید
طبق آیات وروایات ، کارهاى انسان در برزخ وقیامت در برابر او مجسّم مى شود. کار خوب در قالب نیکو و کار زشت در قالب زشت . زشتى و زیبایى کارها بدست خود ماست .
در روایات مى خوانیم نماز خوب را فرشته در قیافه زیبا بالا مى برد و نماز مى گوید:((حفظک اللّه کما حفظتنى )) خدا ترا حفظ کند همان گونه که تو مرا حفظ کردى . ولى نمازى که با شرائط و دستوراتش اقامه نشود، فرشته آن را به صورت تاریک بالا مى برد و نماز مى گوید: ((ضیّعک اللّه کما ضیّعتنى ))خداوند تو را ضایع کند، همان گونه که تو مرا ضایع کردى .⁽¹¹⁰⁾
نماز تمام دین است
تمام دین در نماز است و نماز در تمام دین جریان دارد:
اصول دین (توحید، نبوّت و معاد) در نماز است .
روزه در نماز است . (ترک خوردن وآشامیدن برخى امور دیگر)
نماز در حج است ، (نماز طواف ونماز نساء) وکعبه ، قبله نماز.
نماز در جهاد است . (نماز خوف )
خمس و زکات مقدّمه نماز است .
نماز، بهترین امر به معروف و نهى از منکر است .
نماز، ملاک قبولى تمام اعمال و ولایت شرط قبولى نماز است ، پس تولّى و تبرّى شرط قبولى تمام اعمال است .
قرآن ، در نماز و نماز، در قرآن است .
نماز و مراعات ضعفا
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله حضرت على علیه السّلام را به عنوان نماینده خود به سوى یمن فرستاد. هنگام عزیمت ، حضرت پرسید: نحوه نماز من با مردم چگونه باشد؟
پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمودند: با مردم به گونه اى نماز بخوان که ضعیف ترین آنها بتواند با تو همراه باشد وبرآنان رحمت آر.⁽¹¹¹⁾ (قنوت ورکوع و سجده هاى طولانى برمردم فشار است )
سبک شمردن نماز
فاطمه زهرا علیها السّلام از پدرش رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نقل مى کند که هر کس نماز را سبک شمارد، در دنیا و در قبر وبرزخ و در قیامت ، به پانزده بلا گرفتار مى شود از قبیل :
1- برکت از عمر و مال او برداشته مى شود.
2- نورانیت صالحان را از دست مى دهد و کارهایش بى پاداش مى ماند.
3- نه دعایش مستجاب مى شود و نه مشمول دعاى خوبان مى شود.
4- لحظه مرگ با عطش و گرسنگى و ذلیلانه مى میرد.
5 - انواع فشارها وبلاها در قبر وبرزخ نصیبش مى شود.
6- در قیامت حساب و عذاب سخت داشته و از لطف خداوند محروم است .